Szkoła Podstawowa nr 1
im. Armii Krajowej w Szynwałdzie

Patron

 

 

ARMIA KRAJOWA - konspiracyjna organizacja wojskowa, działająca w okresie okupacji niemieckiej na obszarze państwa polskiego w granicach sprzed 1 września 1939 r. Powstała w wyniku przekształcenia powołanej 27 IX 1939 r. Służby Zwycięstwu Polski w utworzony 13 XI 1939 Związek Walki Zbrojnej, przemianowany 14 II 1942 r. rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego, na A.K. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźctwie.

W zamierzeniach Rządu miała być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną, a jej Komendant Główny jedynym, upełnomocnionym przez Rząd dowódcą krajowej siły zbrojnej. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony, przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec.

Struktura Armii Krajowej

• NACZELNY WÓDZ POLSKICH SIŁ ZBROJNYCH
• KOMENDANT GŁÓWNY
• KOMENDA GŁÓWNA (w jej skład wchodziły oddziały)
• Oddział I - Organizacyjny Oddział II - Informacyjno-Wywiadowczy
• Oddział III - Operacyjno-Szkoleniowy
• Oddział IV - Kwatermistrzostwa
• Oddział V - Łączności Operacyjnej
• Oddział VI - Biura Informacji i Propagandy
• Oddział VII - Finansów i Kontroli

AK od momentu jej powstania była organizacją masową, zwiększającą swe szeregi poprzez werbunek ochotników i kontynuowanie akcji scaleniowej,rozpoczętej przez Związek Walki Zbrojnej. W latach 1940 - 1944 do AK przystąpiły m.in.: Tajna Armia Polska, Polska Organizacja Zbrojna "Znak", Gwardia Ludowa, PPS-WRN, Konfederacja Zbrojna, Socjalistyczna Organizacja Bojowa, Polski Związek Wolności oraz częściowo Narodowa Organizacja Bojowa, Bataliony Chłopskie i Narodowe Siły Zbrojne.

Przygotowaniem i wykonaniem akcji sabotażowo-dywersyjnych i specjalnych zajmowały się autonomiczne piony wydzielone z GK AK: Związek Odwetu, "Wachlarz", i Kierownictwo Dywersji, pod nadzorem Kierownictwa Walki Konspiracyjnej, nastepnie Kierownictwa Walki Podziemnej. Innymi formami walki bieżącej były: organizowana na szeroką skalę akcja propagandowa wśród społeczeństwa polskiego, wydawanie prasy podziemnej np. "Biuletynu Informacyjnego", szerzenie dezinformacji wśród Niemców, wywiad wojskowy którego największym osiągnięciem było przejęcie i przekazanie do Anglii w sierpniu 1943 r. informacji o niemieckich pracach nad pociskiem V-1.

Pierwsze oddziały partyzanckie AK rozpoczęły walki z Niemcami w obronie Zamojszczyzny na przełomie 1942 i 43 roku. Na początku 1944 walczyły 54 oddziały, istniejące praktycznie we wszystkich okręgach. Liczebność poszczególnych oddziałów wzrosła ogromnie po wprowadzeniu w życie planu "Burza". Utworzone wówczas duże jednostki sił AK prowadziły walki z Niemcami, a na terenach wschodnich także z oddziałami NKWD. Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było Powstanie Warszawskie. Po klęsce powstania jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane. 1 stycznia 1945 Komendat Główny gen. Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej. Straty AK wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy, około 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRR i uwięzionych w Riazaniu, Borowiczach, Ostaszkowie i jeszcze wielu innych miejsc.Do moskiewskiego więzienia trafił m.in. gen Okulicki i osądzony w tzw. "procesie szesnastu".

Wobec represji radzieckich i polskich służb bezpieczeństwa nie wszystkie oddziały podporządkowały się rozkazowi o demobilizacji. Powstały nowe organizacje konspiracyjne, np.Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK), Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość". Żołnierze AK byli prześladowani przez władze komunistyczne, zwłaszcza w okresie "stalinizmu" wielu z nich skazano na karę śmierci (np. A.E.Fieldorfa "Nila") lub na wieloletnie więzienie.

Kolejni dowódcy AK.

do 30 maja 1943 Stefan Paweł ROWECKI "Grot" (1895-1944)
do 2 października 1944 Tadeusz KOMOROWSKI "Bór" (1895-1966)
do 19 stycznia 1945 Leopold OKULICKI "Niedźwiadek" (1898-1946)

Armia Krajowa w Szynwałdzie

W naszej miejscowości od wiosny 1941 r. również prowadzona była działalność konspiracyjna.Powołany został do życia pluton "Szymek" pod dowództwem Kazimierza Smolenia ps. "Sęp". W skład plutonu wchodziły trzy drużyny, którymi dowodzili kolejno: Władysław Smoleń - "Sowa", Józef Kantor - "Karo", Stanisław Micek-"Mika". Liczba zaprzysiężonych żołnierzy sięgała 80. W Szynwałdzie nie prowadzono akcji zaczepnych lecz działalność szkoleniową i zwiadowczą.Przygotowywano żołnierzy do ogólnonarodowego powstania przeciw okupantowi.

Pod koniec lipca 1944 r. nastąpiło "wyjście" żołnierzy do lasu. W tym czasie partyzanci przeprowadzili zbrojną akcję na dwór w miejscowości Machowa.

W wyniku hitlerowskich represji po tej akcji na terenie wsi rozstrzelano po wcześniejszych torturach Jana Kuska i Stanisława Kopacza. W miejscu, w którym dokonano egzekucji stoi pomnik ku czci wszystkich tych, którzy zginęli za Ojczyznę w okresie II Wojny Światowej.